Het Oifantenverhaal

Het olifanten verhaal
Dat was me wel weer een spannende discussie gisteren. Tanzania en Zambia wilden graag de olifanten populatie in hun land van Appendix 1 naar Appendix 2 verplaatsen, zodat het in de toekomst mogelijk word om ivoor van een natuurlijke dood gestorven olifanten, en olifanten die gedood waren om mens-olifanten conflicten op te lossen, te gaan verhandelen. Kenia en een hele reeks andere Afrikaanse landen, wilden juist een 18-jarig moratorium (stop) op de handel in ivoor, zodat het effect op illegale jacht van de ivoorverkoop in 2008 eens goed bekeken kon worden.

Voordat een land zijn olifanten-populatie op Appendix 2 mag zetten, gaat er eerst een groep experts bekijken of alles wel goed geregeld is met betrekking to het tegen gaan van illegale jacht, en de regulering van handel. Voor Zambia kwam dit rapport er vrij positief uit, voor Tanzania wat minder. Beide landen hadden echt nog behoorlijk wat dingen te doen om alles écht goed te regelen en de data ook echt helemaal sluitend te maken.

Vanochtend was er al gestemd over het voorstel van Tanzania – de conventie vond dat de zaakjes niet genoeg in orde waren en stemde dus tegen. 's Middags vond er een grote discussie plaats over de iets betere resultaten van Zambia. Uiteindelijk viel de stemming daar ook negatief voor uit; ook de Zambiaanse olifanten blijven voorlopig op Appendix 1, totdat de olifantenbescherming en handel in ivoor beter in orde is.

Daarna was Kenia’s voorstel aan de beurt. Niemand schijnt echt te begrijpen wat er precies met de beslissing over olifanten in CoP 14 is gebeurd. Toen werden vier landen toegestaan om eenmalig hun ivoor in opslaghuizen aan Japan en China te verkopen. De beslissing was in eerste instantie zó opgesteld, dat er daarna voor alle Afrikaanse landen een 9-jarige stop op de handel in ivoor zou gelden. Door een proces waar niemand dus precies van weet hoe het ging, is de uiteindelijke beslissing zo geworden dat de ivoor-handel stop alleen gold voor de vier landen die mochten verkopen.

Kenia gaf aan dat ‘in de geest van de initiële beslissing van CoP 14’ ze graag wilden dat de stop op de handel in ivoor nu voor alle Afrikaanse landen zou gaan gelden, en zelfs voor 18 jaar. Zodat er eindelijk een duidelijk signaal kwam naar alle stropers en illegale handelaren dat de ivoor-handel illegaal is en onder geen enkele voorwaarde mocht. Tijdens de discussies vanmiddag gaven ze aan dat ze hun eis wel wilden verminderen, en toch voor negen jaar een stop op de handel wilden.

De landen in zuidelijk Afrika, met veel inkomsten uit toerisme, hebben de bescherming van hun wilde dieren redelijk in orde. Onder andere doordat er in die landen stukken minder illegale jacht plaats vind, zijn de olifanten-populaties nu zó groot gegroeid, dat er veel conflicten tussen mens en olifant optreden. Olifanten vertrappelen de gewassen van al erg arme mensen en vallen mensen aan, en dit leidt in sommige gevallen zelfs tot de dood. Het argument van de zuidelijk Afrikaanse landen was dan ook dat ze hun bescherming zo op orde hadden, dat er nu een ‘olifanten-probleem’ was. En dat het niet eerlijk was als zij ‘gestraft’ zouden worden door niet te kunnen handelen in ivoor en het geld op te kunnen strijken om zo de goede natuurbescherming te betalen. Kenia daarentegen gaf aan dat de gemengde signalen die nu gegeven worden over de ivoorhandel, soms is het legaal, andere keren illegaal, de stropers zou motiveren om maar door te gaan met de illegale jacht en handel. En dat het tijd werd om voor langere tijd heel duidelijk de ivoorhandel te verbieden, zodat alle landen de kans zouden krijgen hun bescherming in orde te krijgen en álle illegale handel tegen gegaan kon worden.

De zuidelijk-Afrikaanse landen gaven verder aan dat het niet kon onder de regels van de conventie dat landen voorstellen voor het verplaatsen van hun populatie van Appendix 1 naar 2 niet meer in konden dienen. Uiteindelijk zou ieder land het recht moeten hebben om voorstellen hiervoor in te dienen, en dit zou niet gestopt mogen worden door een algemeen geldend moratorium op ivoorhandel. De Secretaris Generaal (=hoogste baas) van CITES weerlegde dit argument – als de landen zouden beslissen dat een moratorium op ivoorhandel voor alle landen zou gelden, dan zou dat moeten kunnen.

De spanning liep op, de Afrikaanse landen waren verdeeld. Opvallend was dat de landen waar juist de meeste stroperij plaats vind, het met Kenia eens waren. In plaats van de hand in eigen boezem te steken en te zorgen dat illegale jacht niet plaats kan vinden, wilden zij ook een complete handelsstop. Van de andere kant zou zo’n rust-pauze in ivoorhandel, zoals Kenia het noemde, hen wel de kans geven de zaken goed op orde te brengen zonder dat stropers dachten dat ze het ivoor wel legaal kwijt zouden worden. China was het eens met de landen die wel wilden kunnen blijven handelen; uiteindelijk is de vraag naar ivoor voor het maken van kunstvoorwerpen in dit land het hoogst.

Uiteindelijk werd er gestemd over het Keniaanse voorstel voor een moratorium op ivoorhandel van 9 jaar. Het werd met een hele grote meerderheid niet aangenomen.

Is dit een overwinning of verlies voor de olifanten? Is dit een ‘straf’ voor de landen die wel hun olifanten goed beschermen, en geen geld kunnen verdienen met het verkopen van het ivoor van natuurlijk gestorven dieren (wat ondertussen in grote, zwaar-beveiligde pakhuizen ligt opgeslagen), of is dit ‘te veel voorzichtigheid’ van de wereldgemeenschap, die Zambia en Tanzania nu geen enkele motivatie hebben gegeven om hun olifantenbescherming nog beter te regelen, zodat ze er in de toekomst geld aan kunnen verdienen?

Wederom is dit een lastige discussie, waar er geen zwart of wit is. Deze discussie wordt vaak gevoerd op basis van emotionele argumenten, over dat olifanten zo bijzonder zijn en onder geen voorwaarden hun ivoor verhandeld mag worden. Van de andere kant wordt dan vaak vergeten dat de mensen in de Afrikaanse landen zelf er wel veel last van hebben als de olifanten uit hun beschermde gebied de ‘bebouwde kom’ in lopen. Het is niet het formaat wild zwijn, zo’n olifant. En ik kan me best voorstellen dat als de regering niks doet om de mensen te helpen die conflicten ondervinden met deze grote dieren, er veel meer agressiviteit onder de burgers komt tegen deze grote zoogdieren. En dan heb je ineens een hoop illegale jagers erbij die je onder controle moet houden.

Oftewel het hele olifantenverhaal is, heel toepasselijk, zo grijs als het maar kan zijn. Ik weet zeker dat dit verhaal op een volgende CITES CoP nog een staartje krijgt. En misschien wel een staartje wat voorlopig niet ophoudt – wat is de beste oplossing voor mens, dier, de natuur in het algemeen, economie en wederom: de politiek?